Oplopende tekorten aan doktersassistenten en praktijkondersteuners in de huisartsenzorg

De meeste regio’s krijgen de komende vijf jaar te maken met een sterk stijgend tekort aan doktersassistenten of praktijkondersteuners, of aan allebei. Dat komt vooral omdat personeel met pensioen gaat. Tegelijkertijd groeit overal het aantal 75-plussers onder de patiënten, en daarmee ook de vraag om zorg. Het gaat daarnaast vaker om chronisch zieken. Dat blijkt uit de factscheets ‘Zicht op regionale capaciteit en arbeidsmarktvraagstukken huisartsenzorg’ van de Stichting Sociaal Fonds Huisartsenzorg (SSFH). SSFH biedt de huisartsenzorg en andere betrokkenen de arbeidsmarktanalyses aan om samen in de regio te werken aan een toekomstbestendige huisartsenzorg.

Petra Portengen, voorzitter SSFH: ‘Doktersassistenten en praktijkondersteuners hebben verantwoordelijk en zelfstandig werk. Ze staan in direct contact met patiënten, die hele verschillende en vaker ingewikkelde zorgvragen hebben. Mensen liggen korter in het ziekenhuis en dat vangen de huisartsenpraktijken op. Ook als een huisartsenpraktijk ‘maar’ één vacature heeft, komt het werk al in de knel. Zeker bij kleine praktijken. Zulke situaties willen wij helpen voorkomen. Regio’s staan voor vragen als: Hoe creëer je meer stageplaatsen en hoe kun je anders opleiden? Hoe zorg je op tijd voor voldoende personeel in de regio? Hoe blijft de werkdruk behapbaar voor de medewerkers die vaak zelf ook mantelzorger zijn? De huisartsenzorg is er voor de 17 miljoen burgers. Daar wil je als samenleving geen personele tekorten hebben.’

Regionale verschillen

Veel regio’s krijgen met grote tekorten te maken voor zowel doktersassistenten en praktijkondersteuners. Flevoland verwacht bijvoorbeeld bij ongewijzigd beleid een tekort van 109 doktersassistenten en 78 praktijkondersteuners. In Friesland ligt het verwachte tekort aan doktersassistenten op 108 en aan praktijkondersteuners op 124. Zo zijn er meer regio’s met grote tekorten. Petra Portengen: ‘Alleen Midden-Gelderland kent een aardig evenwicht tussen vraag en aanbod voor praktijkondersteuners. De verwachte personele tekorten hebben kortom een regionaal karakter, maar zijn door de omvang van landelijke betekenis.’

75-plussers

Hoewel in de ene regio het aantal inwoners krimpt (zoals in Friesland, Drenthe en Zuid-Limburg) en in de andere regio juist stijgt (zoals in Flevoland, Groot-Amsterdam en Midden-Gelderland) neemt in alle regio’s het aantal 75-plussers de komende vijf jaar toe. Van 17 procent in Zuid-Limburg tot bijna 34 en 36 procent in respectievelijk Noord-Holland-Noord en Flevoland. Juist 75-plussers hebben behoefte aan zorg. Zij hebben vaker een chronische ziekte of meerdere zorgvragen. Omdat mensen langer thuis wonen, groeit het beroep op de huisartsenzorg, en daarmee de werkdruk.

Huisartsenposten

Vrijwel alle huisartsenposten voor de avond-, nacht- en weekenddiensten hebben te maken met vacatures die lastig zijn in te vullen. Dit leidt tot lange wachttijden aan de telefoon. Ook hiervoor is regionale samenwerking nodig.

Oplossingen van praktijken

Huisartsenpraktijken zijn ook gevraagd welke oplossingen zij inzetten. Meestal werken zij aan een andere verdeling van taken tussen verschillende functies en gerichte werving van personeel. Ook het bieden van e-consult en zorg op afstand komen voor. Petra Portengen: ‘Verder ontstaat er meer en meer regionale samenwerking. Zorggroepen en mbo-opleidingen in Midden-Brabant nemen de huisarts werk uit handen met een gezamenlijk stagebureau voor het opleiden van 50 doktersassistenten in 2019. Zij gebruiken daarvoor een stimuleringsregeling van SSFH. ’

Waar hebben we het over

In de ongeveer 5000 huisartsenorganisaties in Nederland werken ongeveer 31.000 doktersassistenten, praktijkondersteuners, triagisten, praktijkmanagers, verpleegkundig specialisten, HR-functionarissen en administratief medewerkers. Tussen de 23 en 53 procent van de huisartsenorganisaties ervaart nu al tekorten aan onder andere doktersassistenten en praktijkondersteuners. Bij langdurige ziekte en zwangerschapsverlof vinden prakijken moeilijk vervangers.

Over het onderzoek

Nivel en Prismant hebben voor SSFH de gegevens verzameld en geanalyseerd. De factsheets zijn onder andere gebaseerd op een enquête onder huisartsenpraktijken in de regio. Gegevens over de avond-, nacht- en weekenddiensten komen van InEen. Per solo-, duo- of groepspraktijk zijn ze door een persoon ingevuld. Soms gaat het om schattingen. Ook zijn data verzameld bij mbo-opleidingen die doktersassistenten opleiden. Praktijkondersteuners volgen een hbo-opleiding en kunnen die alleen starten als zij tegelijk stage lopen. In de factsheets is de groei van het benodigd aantal fte vergeleken met het verwachte aanbod in 2023. De regionale prognose voor de aansluiting tussen vraag en aanbod is uitgedrukt in personen. In 2018 zijn SSFH, Transvorm en Robuust begonnen met de arbeidsmarktsituatie in acht arbeidsregio’s in kaart te laten brengen. Door de positieve reacties heeft SSFH besloten ook de andere regio’s van analyses te voorzien. Iedere regio vereist een eigen aanpak.

Naar de factsheets ‘Zicht op regionale capaciteit en arbeidsmarktvraagstukken huisartsenzorg’